Een pantoloog, zo wordt de kunstenaar ­Patrick Van Caeckenbergh (58) weleens genoemd. Een allesweter, thuis in de wetenschap van het geheel. Deze bricoleur, nostalgicus en kamergeleerde-op-pantoffels verkent parallelle werelden die sterk lijken op de onze, maar die er in hun eigengereide classificaties veel systematischer en wonderbaarlijker uitzien. Hij maakte een kunstenaarsboek in de vorm van een sigarenkistje.

Van Caeckenberghs methode is die van de collage en assemblage. Met flair beoefent hij de rangschikking, de inventarisatie, de onderverdeling in kabinetten, schuifjes en curieuze stambomen. Daarom is de vorm van de lege sigarenkist zo passend. Die vergaarbak van losse eindjes, onbruikbare spullen die we liever niet weggooien, foto’s of flarden herinnering is het beginpunt van veel verzamelingen.

In 2017 schonk Van Caeckenbergh zijn atelier aan het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent. Tot 2022 maakt het onderdeel uit van de collectiepresentatie, waarvoor ook sleutelwerken uit het oeuvre van de kunstenaar zijn samengebracht. Minutieus werd het vertrek dat Van ­Caeckenbergh twintig jaar betrok in Sint-Maria-Horebeke, nagebouwd op ware grootte. De vorm is die van een sigarendoos, een meubel op gedraaide poten waarin je een kluizenaarsplek kan vermoeden. De zithoek bij de kachel wijst op knusse huiselijkheid. Hier speelde zich een extreem vertraagd leven af, boordevol boekenwijsheid. Zelfs het eenpersoonsbed is omsingeld door boekenplanken. Het sigarenkistje is een tot kunstwerk verheven praktijk, een habitat, een zelfportret. Ze combineert cocon en microkosmos, woning en studieobject vallen erin samen.

Welkom, het kunstenaarsboek bij Het sigarenkistje, is een initiatief van het MSK en leest als een nauwgezette boedelbeschrijving. Want het atelier van de typische keukentafelkunstenaar is allesbehalve een uitdragerij. In de ‘studiolo’ zijn de naslagwerken, atlassen, woordenboeken en plaatjesalbums keurig gerangschikt volgens een eigen logica en esthetiek. Een wand met sigarendoosjes verraadt een massale hoeveelheid knipsels, snuisterijen en pop-ups.

De ordeningsdrang, vol poëzie, biedt zicht op de fenomenen die Van Caeckenbergh bij uitstek fascineren. De medische wereld, met focus op de spijsvertering als metafoor voor onze kennisinflatie. Bomen, die in de wirwar van hun takken een eeuwenoud geheugen verraden. Dieren die we menselijk gedrag toedichten. Maar ook abstracte begrippen als de tijd, de reis, de herinnering, naast speelgoed, folklore en genealogie.

Het is een wereld in een wereld, zoals de cover van het boek aangeeft. De kaft biedt zicht op ­Oubliëttes, een Escheriaanse reeks onderaardse gevangenissen die zich eindeloos vermenigvuldigen. Binnenin vertaalt dat Droste-effect zich in een glazen stolp-in-een-stolp-in-een-stolp. Als uitnodiging voor een Voyage autour de ma chambre, de titel van een boek in Van Caeckenberghs bibliotheek, kan dat tellen.

Geert Van der Speeten in De Standaard, 25 januari 2019